Dodenherdenking en Bevrijdingsdag in Den Bosch
4 mei is het Dodenherdenking en 5 mei vieren we de Bevrijding net zoals de rest van Nederland. Maar wat kunnen we nu terugvinden in Den Bosch over deze vreselijke geschiedenis hier?
In dit artikel hebben we een aantal informatiebronnen en weetjes verzameld van experts die hier veel meer verstand van hebben dan wijzelf. Wat is er gebeurd in onze stad tijdens de Tweede Wereldoorlog? Hoe gaan we daar vandaag de dag mee om? Waar kun je gedenkingen en restanten terugvinden? Je vindt in dit artikel meer informatie over Dodenherdenking en Bevrijdingsdag in Den Bosch.
De Tweede Wereldoorlog in Den Bosch
Op 11 mei 1940, tijdens de Duitse invasie van Nederland, viel Den Bosch onder Duitse bezetting. Het dagelijks leven werd beheerst door restricties en controle, terwijl de bevolking geconfronteerd werd met de harde realiteit van oorlog. De stad diende als een strategisch punt voor de Duitse bezetters vanwege haar ligging in het zuiden van Nederland.
Erfgoed ‘s-Hertogenbosch heeft verhalen verzameld over de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast kun je momenteel in gesprek met ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog ín oorlogstijd bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch. Via interactieve portretten sta je oog in oog met de Bosschenaren Roosje, Fientje en Jan tijdens gebeurtenissen die hun leven veranderden. Verschillende onderwerpen komen aan bod, zoals het dagelijks leven, verzet, collaboratie, vervolging en bevrijding. Let op: dit is een tijdelijke tentoonstelling.
Erfgoedcentrum – Bethaniestraat 4
Oorlogsmonumenten in Den Bosch
Er zijn tientallen oorlogsmonumenten te vinden in Den Bosch. Sommigen ken je waarschijnlijk wel, zoals het Verzetsmonument in de Casinotuin dat in 1953 is onthuld. De drie mannenfiguren staan symbool voor het Nederlandse volk. De voorste man stelt de overwinnaar voor, hij straalt kracht uit. De ketenen om de polsen zijn verbroken. De twee achterste mannen stellen de slachtoffers van de concentratiekampen voor. Ook het monument op Fort Sint-Antonie aan de Hekellaan is voor velen bekend. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft een volledige lijst van alle plaquettes en monumenten in Den Bosch.
Een van de verhalen die mij sterk is bijgebleven is die van kapelaan Koopman. In de jaren dat ik aan de Kapelaan Koopmansplein woon ben ik pas recent achter de gruwelijke gebeurtenis gekomen dat hier heeft plaatsgevonden. De kapelaan was actief in het verzet. Toen de Sicherheitsdienst op 9 augustus 1944 aan de deur van de pastorie aan de Duhamelplein stond, deed de kapelaan nog een poging tot vluchten. Hij werd op het plein in zijn rug doodgeschoten. Eind 1945 werd het Duhamelplein in de Bossche wijk ‘De Muntel’ omgedoopt tot Kapelaan Koopmansplein. 22 september 1956 werd hier het Madonna-monument onthuld.
Lees het volledige verhaal hier.
Vind alle struikelstenen in Den Bosch
Een ander bijzonder project (door Duitse beeldhouwer-kunstenaar Gunter Demnig) dat is opgedragen aan de slachtoffers is het Stolpersteine-project. Ofwel struikelstenen.
Deze struikelstenen zijn keien bedekt met een bronzen plaat. Hierop vind je de naam, geboortedatum, datum en plaats van deportatie, datum en plaats waar het slachtoffer is vermoord. Struikelstenen zijn opgedragen aan slachtoffers van het nationaalsocialisme, al diegenen die zijn vervolgd, gedeporteerd, vermoord, gedwongen te emigreren of tot zelfmoord gedreven door het nazi-regime. Voor elk slachtoffer wordt een aparte steen gelegd, meestal voor de laatste zelfgekozen woning.
Dit project is doorlopend en inmiddels zijn er zo’n 100.000 stenen in Nederland, Duitsland, Polen, Oostenrijk, Tsjechie en Hongarije gelegd. In Den Bosch liggen er naar schatting ruim 240 struikelstenen.
Wat gebeurde er in Den Bosch?
Veel van de gebeurtenissen van toen kunnen we terugvinden bij bijvoorbeeld een Erfgoed ‘s-Hertogenbosch, via beeldmateriaal en via verhalen. Sommige verhalen vinden we terug in boekvorm, zoals die over Roosje in het boek Dansen met de Vijand. Over hoe de Bossche Roosje – met een sterke wil om te overleven – zich navigeerde door het explosieve labyrinth van de vijand.
We vroegen onze eigen bibliotheek Huis73 naar nog meer titels over de Tweede Wereldoorlog die Den Bosch als decor heeft. Een aantal kennen we, anderen hebben ook wij op onze leeslijst gezet:
- Alles ging aan flarden : het oorlogsdagboek / Klaartje de Zwarte-Walvisch
- Liefste Daggie : dagboek van een Bosch meisje in de Tweede Wereldoorlog / Bets Reijnen
- Daadkracht rond kamp Vught : burgerhulpverlening aan gevangenen en hun familie / Jan Brouwers, Inger Schaap
- Leven naast het kamp : Kamp Vught en de Vughtenaren, 1942-1944 / Boyd van Dijk
- De laatste oorlogsmaanden : Vught, september/oktober 1944 / Wieke Schrover, Henk Smeets
- Ze bouwen daarginds een concentratiekamp : over morele dilemma’s, moed, angst en onmacht van gewone burgers, die plotseling geconfronteerd worden met een Duits concentratiekamp in hun dorp / Bert Oomen
- Engelen tussen bevrijding en vrijheid / Wilton Desmense
- Retour Vught-Watenstedt : tewerkgesteld in Nazi-Duitsland / Jan Boon
- Ooggetuigen in het licht van 2000 : 1940 – 2000 : verhalen van Bosschenaren en anderen / Luc van Gent
- ‘Wegens bijzondere omstandigheden…’ : ‘s-Hertogenbosch in bezettingstijd 1940-1944 ; voorz. red.: René Kok ; red. Theo Hoogbergen … [et al.]
Kamp Vught
Als klein meisje gingen we met de basisschoolklas naar Kamp Vught. Toendertijd had ik geen flauw idee waar ik was, wel vond ik het indrukwekkend allemaal. Pas jaren later besefte ik wat ik had gezien.
Kamp Vught was tijdens de Tweede Wereldoorlog het enige SS-concentratiekamp buiten Duitsland. Nationaal Monument Kamp Vught geeft inzicht in de grimmige realiteit van het leven in een concentratiekamp. Het herdenkingscentrum laat de geschiedenis van het kamp zien, inclusief de verschrikkingen die daar plaatsvonden en de verhalen van de mensen die er gevangen werden gehouden. Op het terrein staan reconstructies van barakken, de gedenkplaats, en exposities die de bezoekers uitdagen om na te denken over de duistere periode van de Holocaust en de waarde van vrijheid en menselijkheid.
Kamp Vught – Lunettenlaan 600, Vught
3 producties door Theater Na de Dam
Op 4 mei 2024 vindt de vijftiende editie van de landelijke theatermanifestatie Theater Na de Dam plaats. In Oost Brabant staan er vier voorstellingen op het programma, in Den Bosch, Eindhoven en Kamp Vught.
Monument
VegeLijf creëert een ruimte die eenzelfde functie heeft als een oorlogs- of vredesmonument. Zo’n sculptuur geeft mensen de ruimte om gewoon even te zijn en de associaties de vrije loop te laten, die soms weer leiden tot herkenning van persoonlijke ervaringen of een onverklaarbare emotie. Je kunt een uur blijven hangen bij dat beeld, zonder oordeel, zonder te hoeven praten, zonder een goede of foute ervaring.
Vr 3 mei 2024 – 20:15 uur, za 4 mei 2024 – 21:00 uur, Verkadefabriek
Doch (Jongerenvoorstelling)
Het is 2024. Zes jongeren spelen een verhaal. Een verhaal over WOII. Zes jongeren spelen zes verhalen. Op waarheid gebaseerd. Een Bosch verhaal. Om de geschiedenis levend te houden. Om de perspectieven te overzien. Dader, slachtoffer, wie toekijkt, wegkijkt, verzet pleegt, overloopt, verraadt, zijn normale leven leeft. ‘Doch’ Is geen gewone voorstelling. In ‘Doch’ ga je op meeslepende wijze op pad, langs persoonlijke verhalen en subtiele ontmoetingen. ‘Doch’ is een ontregelende poging om te begrijpen, te voelen en hier op theatrale wijze uitdrukking aan te geven.
04 mei 2024 – 12:30 / 15:00 / 21:00 – Theater aan de Parade
Matzer Theaterproducties – De Steen in mijn mond
De steen in mijn mond is een aangrijpende voorstelling geïnspireerd op het waargebeurde verhaal van het Eindhovense meisje Marietje tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze was negen toen de oorlog begon, ze was veertien toen het zuiden van Nederland werd bevrijd. In die paar jaar voltrok er zich een groot drama in haar gezin, waarna haar leven nooit meer hetzelfde zou zijn.
De prachtige beeldende tekst van schrijver Peer Wittenbols – geïnspireerd op het levensverhaal van zijn eigen moeder – maakt het leven van een kind tijdens de oorlog invoelbaar. De steen in mijn mond gaat over verlies, verwerking en vergeving. Maar ook over veerkracht dankzij nuchterheid, humor en een ijzeren vertrouwen in het goede van de medemens.
29 april – 18 mei – Nationaal Monument Kamp Vught
Het verhaal en de herinnering
Op zaterdag 4 mei vinden er op verschillende plekken in Den Bosch een herdenking plaats. Zondag 5 mei vieren we de vrijheid. In Den Bosch vindt oa het Bevrijdingsfstival Brabant plaats.
Het verhaal is nooit volledig en de herinnering is voor altijd. Heb je zelf toevoegingen? Laat het ons weten!
Fotocredits: Den Bosch City, Erfgoed ‘s-Hertogenbosch, Kamp Vught
Tip: Geef eens een Den Bosch Cadeaukaart weg!
Een lokale cadeaukaart waarmee je Bossche ondernemers steunt. Te besteden bij horeca, delicatessezaken, winkels en activiteiten in Den Bosch.
Hotspots, guides & winacties in je mail
Lees meer blogs over leuke hotspots via Beleef Den Bosch
Volg Den Bosch City via social media en blijf op de hoogte van al het moois uit de stad en haar inwoners!
Instagram | Pinterest | LinkedIn | Facebook | TikTok
Promoten via Den Bosch City? Bekijk snel de mogelijkheden of stuur ons vrijblijvend een mailtje via hello@denboschcity.com.
